مدل‌ها و شاخص‌های ارزیابی و اندازه‌گیری کسب‌وکارها
علاوه‌بر دیدبان جهانی کارآفرینی (GEM) Global Entrepreneurship Monitor نهادهای مهم دیگری هستند که در اندازه‌گیری شاخص‌های کسب‌وکار و کارآفرینی نقش دارند و هر کدام با توجه به اهداف و ماموریت‌های خود شاخص‌ها و مدل‌های خاص خود را توسعه داده‌اند که به شرح زیر هستند:
- بانک جهانی (World Bank)
- سازمان توسعه و همکاری اقتصادی یا OECD (Organization for Economic Co-operation and Development)
- مجمع جهانی اقتصاد (World Economic Forum)
- سازمان ملل متحد (United Nations)
- کمیسیون اروپا (European Commission)
- صندوق بین‌المللی پول (International Monetary Fund)
- مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب‌وکار- وزارت اقتصاد
در اینجا برخی از این نهادها با جزییات بیشتر بررسی می‌شود.
1- بانک جهانی
بانک جهانی هر ساله گزارشی تحت عنوان Doing Business منتشر می‌کرد و در آن به سهولت انجام کسب و کار در کشورهای مختلف می‌پرداخت. این گزارش که انتشار آن از سال ۲۰۰۳ آغاز شد، یکی از گزارش‌های ارزشمند و معتبر جهانی است که در رسانه‌ها و تحقیقات مدیریتی نیز مورد اشاره و استفاده قرار می‌گیرد. شاخص آسانی انجام کسب‌وکار معیاری بود که توسط بانک جهانی منتشر می‌شد و هدف آن ارزیابی شرایط و مقررات کسب‌وکار در کشورهای مختلف بود. این شاخص بر اساس رتبه‌های متفاوت نشان می‌داد که هر کشور در چه شرایطی برای راه‌اندازی و اداره کسب‌وکار قرار دارد. رتبه‌های پایین‌تر (عدد کمتر) به معنای وجود مقررات ساده‌تر و حمایت بیشتر از حقوق مالکیت خصوصی در آن کشورها بود. تحقیقات انجام شده بر اساس این شاخص نشان می‌داد که بهبود شرایط کسب‌وکار می‌تواند تأثیر زیادی بر رشد اقتصادی کشورها داشته باشد. در سپتامبر ۲۰۲۱، بانک جهانی تصمیم به توقف انتشار این شاخص گرفت. گروه بانک جهانی در تاریخ 16 سپتامبر 2021 اعلام کرد که گزارش "انجام کسب و کار" (Doing Business) متوقف خواهد شد. این گزارش که برای کمک به تصمیم‌گیری‌های سیاست‌گذاران و ارزیابی بهبودهای اقتصادی و اجتماعی کشورهای مختلف استفاده می‌شد، پس از کشف برخی مشکلات در داده‌های گزارش‌های 2018 و 2020 مربوط به کشورهای چین، امارات، عربستان و آذربایجان متوقف شد. بانک جهانی پس از بررسی این مسائل و مشکلات اخلاقی مربوط به برخی از مسئولان سابق و کنونی خود، تصمیم گرفت گزارش مذکور را متوقف کند.
شاخص‌های مورد استفاده در مدل بانک جهانی تا سال 2021:
- اقتصاد- نام کشور (Economy)
- رتبه سهولت انجام کسب‌وکار (Ease of Doing Business Rank)
- رتبه درون گروه (Rank within group)
- شروع کسب‌وکار (Starting a business)
- رسیدگی به مجوزهای ساخت‌وساز (Dealing with construction permits)
- دریافت برق (Getting electricity)
- ثبت مالکیت (Registering property)
- دریافت اعتبار (Getting credit)
- محافظت از سرمایه‌گذاران اقلیت (Protecting minority investors)
- پرداخت مالیات‌ها (Paying taxes)
- تجارت فرامرزی (Trading across borders)
- اجرای قراردادها (Enforcing contracts)
- حل و فصل ورشکستگی (Resolving insolvency)
لینک دسترسی به آخرین گزارش منتشر شده با عنوان Doing Business و رتبه کشورها در ارتباط با هر یک از شاخص‌های فوق:
پس از سپتامبر 2021، بانک جهانی اعلام کرد به دنبال ایجاد رویکرد جدیدی برای ارزیابی محیط کسب و کار و سرمایه‌گذاری است و به حمایت از بخش خصوصی و طراحی محیط‌های قانونی مناسب برای توسعه ادامه خواهد داد.
پروژه جدید بانک جهانی، شاخص آمادگی کسب وکار است (B-Ready یا Business Ready). هـدف از ایـن معیار، ارائه یک ارزیابی کمی از محیط کسـب و کار برای توسعه بخش خصوصی است.
توسـعه بخـش خصوصـی در اینجـا بـا سـه ویژگی تعریف می‌شود: رشد اقتصادی را طریـق نـوآوری و کارآفرینـی افزایش می‌دهد و برابـری فرصت‌ها را در میـان فعالان بازار افزایش می‌دهد. پایـداری عمومـی اقتصـاد را در دراز مدت تضمین می‌کنـد.
کارآفرینی در بخـش خصوصـی به شـدت تحت تأثیر طیف وسـیعی از سیاسـت ها و مقررات عمومی است کـه یـک محیط کسـب مسـاعد را ایجـاد می‌کنـد. ایـن سیاسـت ها و مقررات مشـوق راه انـدازی شـرکت های جدیـد، تسـهیل کسـب وکارهای موجـود، ایجاد مشـاغل خوب و انتقال کارگران غیررسمی به رسمی است.
جزییات این مدل جدید در گزارشی به زبان فارسی توسط مرکز ملی مطالعات پایش و بهبود محیط کسب‌وکار- وزارت اقتصاد منتشر شده و در این لینک آمده است.
گزارش سال 2024 نیز توسط بانک جهانی به تازگی منتشر شده است که در این لینک قابل مشاهده است:
